03 Wyprawa kijowska

Uprzedzając ten atak, Naczelnik Państwa i Wуdz Naczelny postanowił
wesprzeć wojska ukraińskie pod dowуdztwem Petlury, uwolnić Ukrainę
i nadać jej rząd demokratyczny. Kijуw został zdobyty, ale nie mуgł być
utrzymany. W początkach maja Piłsudski był z powrotem w Warszawie i na
stopniach kościoła Trzech Krzyży przyjmował defiladę pośrуd
powszechnego entuzjazmu. Witano go jak zwycięzcę. Stał oparty na szabli,
ponury, zasępiony – wiedział, że odwrуt już się zaczął i że lada dzień nastąpi
kontrofensywa czerwonych.
W maju wystosował Jуzio prośbę o ponowne przyjęcie go do Pułku
Ułanуw Krechowieckich po rocznej służbie, jako szeregowy, w pociągu
pancernym. Z powrotem przyjęty, wyruszył do Pułku.
Na dworcu w Warszawie spotkał wtedy Augusta Zamoyskiego, młodego
wуwczas, niebawem znakomitego rzeźbiarza i zapalonego sportowca,
уwczesnego męża tancerki Rity Sacchetto.
Warszawa, zagrożona, wyludniała się. August był właśnie zajęty
nadawaniem na bagaż do Zakopanego licznych kufrуw ze strojami żony.
Jуzio nie znał wtedy bliżej Augusta, ktуry zdziwił się, widząc go
w mundurze. „Pan zmienia przekonania jak rękawiczki”… – zauważył. Przymуwka
Zamoyskiego była celna, ale w danej chwili krzywdząca, bo Jуzio właśnie
jechał do Pułku, na walczący front południowy.
W wyprawie kijowskiej zginął Henryk (Haryś) Plater-Zyberk, brat
Ignacego, przyszłego męża siostry Rуzi.
Szczupły, jasny blondyn o cienkich rysach. Koń ranny przywalił jeźdźca,
obskoczony przez Kozakуw, bronił się, pуki starczyło kul w pistolecie – ciała
nie odnaleziono.
Tego lata zginął też Stanisław Radziwiłł, adiutant Piłsudskiego. Pamiętam
z tamtych czasуw, że Naczelnik, ceniąc wysoko Stanisława Radziwiłła,
myślał jakoby o wykorzystaniu go, w oparciu o tradycję jego historycznego
rodu, w ramach politycznych zjednoczonej z Polską Litwy.
Śmierć Stanisława odczuł Piłsudski boleśnie i wspominał go po latach
z okazji swojej bytności w Nieświeżu, stwierdzając, że był „hardy i twardy”.
1. Pułk Krechowiecki, w ktуrym służyli wszyscy nasi, Jуzio jako
podporucznik, Staś – szeregowy, zabezpieczał odwrуt spod Kijowa.
Wobec posuwającej się na całym froncie w głąb kraju Armii Czerwonej
Piłsudski uznał konieczność wycofania z frontu południowego dwуch
dywizji i przerzucenia ich na front pуłnocny. Cała jazda i najlepsze dywizje
piechoty miały zatrzymać ofensywę Budionnego i za wszelką cenę
przeszkodzić jego konnej armii w jej pochodzie na pуłnoc.
W krуtkich obrazach znakomity pisarz Izaak Babel dał nam, jako
korespondent wojenny, wyobrażenie, czym była ta ledwo uzbrojona,
nieprzeliczona chmara zdziczałych i głodnych czerwonych kawalerzystуw.
Nie armia to była, a żywioł rewolucyjny, zbiegły z całej Rosji na bуj sycony
nienawiścią, zażarty i mściwy w stosunku do „pańskiej Polski”. Bez
zaopatrzenia, pod groźbą naganуw, rekwirowali chłopom ostatnie ich zapasy, wsie oporne puszczali z dymem, podpalali ule, aby z nich miуd wydrzeć,
wyginęły tego lata pszczoły na całym Wołyniu.
„Jęk bije od wsi – pisze Babel – kawalerzyści rekwirują konie robocze,
zostawiając w zamian swoje ochwacone szkapy… Opar tajemnego
morderstwa włуczył się koło nas”.
Po stronie przeciwnej, w szeregach polskich, walczono z podobnym
zapamiętaniem w obronie ledwo odzyskanej ojczyzny, kładąc tamę tej
nieobliczalnej w atakach, odstępowaniu i okrążaniu nawale, w walce bez
pardonu, nieraz wręcz, na szable i pistolety. Ostatnia to była w historii
kawaleryjska wojna na wzуr oporu stawianego niegdyś przez rycerstwo
polskie tatarskim i kozackim zagonom – ostatni pojedynek oko w oko.
Po zamknięciu roku szkolnego zostałam bez przydziału w niepewnej
swego losu i opustoszałej Warszawie. Na murach, chodnikach i jezdniach,
kredą lub węglem były wypisane hasła – wszędzie te same: Do broni! Do
szeregуw!

В преддверии этого нападения исполнительный директор и Верховный главнокомандующий решили.
поддержка украинской армии под командованием Петлуры, свободная Украина
и дать ему демократическое правительство. Киев был захвачен, но это не могло быть
сохраненный. В начале мая Пилсудский вернулся в Варшаву.
на ступеньках Церкви Трех Крестовых проходит парад апостериористов.
общего энтузиазма. Его приветствовали как победителя. Он стоял на сабле,
Мрачный, мрачный — он знал, что отступление уже началось и что в любой день наступит…
Красный контрнаступление.
В мае он попросил Хуцио вернуться в полк.
Уланды Креховецки после одного года службы в качестве частного лица в поезде.
бронированный. Вернувшись, он отправился в полк.
На вокзале в Варшаве он встретил Августа Замойского, молодого…
и вскоре стать великим скульптором и увлеченным спортсменом,
муж танцовщицы — Рита Сакетто.
Варшава, находясь под угрозой, была депопулирована. Август был просто занят
посылать многочисленные сундуки с одеждой жены в Закопане за багажом.
Озеро не знало Августа, который удивился, увидев его.
в форме.
«Господь меняет веру, как перчатка»… — …он заметил. кий
Замойский был точным, но на данный момент это вредно, потому что озеро Жу просто
он отправился в полк, на боевой южный фронт.
В киевской экспедиции Генрик (Гарысь) Плятер-Зиберг, брат
Игнация, будущий муж сестры Рози.
Тонкая, яркая блондинка с тонкими чертами. Раненый конь сбил всадника,
прыгнул Козакев, защищался, пуль в пистолете-тележке было достаточно.
не был найден.
Станислав Радзивилл, адъютант Пилсудского, также был убит тем летом. Я помню .
из тех времен, что Начальник, высоко ценящий Станислава Радзивилла,
он подумал о том, чтобы использовать его, основываясь на традициях своего исторического
Семья, в политических рамках Литвы, объединилась с Польшей.
Пилсудский болезненно чувствовал смерть Пилсудского и вспоминал его много лет спустя.
по случаю его пребывания в Несвиже, заявив, что он «тяжелый и трудный».
1-й Креховецкий полк, в котором все мы, Ю Озеро, служили
Второй лейтенант, Стась — рядовой, охранял отступление из Киева.
Перед лицом Красной Армии движется вперед по всему фронту страны.
Пилсудский признал необходимость уйти с южного фронта.
дивизии и переместить их на северный фронт. Вся поездка и лучшие дивизионы
пехота должна была остановить наступление Буденного и любой ценой
чтобы помешать его конной армии идти на север.
В короткометражных фильмах великий писатель Исаак Бабель дал нам, как
военный корреспондент, представление о том, что это был за едва вооруженный,
бесчисленное облако диких и голодных красных кавалеристов.
Это была не армия, а революционный элемент, бежавший со всей России, чтобы быть насыщенным.
Ненавистный, яростный и мстительный по отношению к «твоей Польше». Без .
…они отчитывали крестьян последними припасами,
деревни сопротивления горели от дыма, поджигая ульи, чтобы вырвать их,
Этим летом пчелы вымерли по всей Волыни.
«Стоны из деревни, — пишет Вавель, — кавалеристы вербуют рабочих лошадей,
…оставляя взамен своих прославленных хулиганов… Пары таинственного
убийства приближались к нам».
На противоположной стороне, в польских рядах, они сражались со схожими
не забывая защищать родину, едва восстановленную, поставив плотину.
неисчислимые в атаке, выведении и обходе ствола, в бою, без
Простите, иногда даже сабли и пистолеты. Последнее было в истории
кавалерийская война сопротивления, когда-то устроенная рыцарями.
Польско-татарские и казачьи усадьбы — последняя дуэль между ними.
После окончания учебного года я остался без задания в неопределенной ситуации.
о его судьбе и пустынной Варшаве. На стенах, тротуарах и проезжих частях,
мелом или углем, везде были написаны лозунги — одни и те же: К оружию! На
хулиган!

Skomunikowałam się z siostrą Lilą i za zgodą doktora Bonasewicza,
szefa jej sanitarnego pociągu, dołączyłam do nich. Pociąg, po krуtkim
postoju na Dworcu Wschodnim, miał znуw ruszyć na wschуd. W pociągu
pracowały już, poza Lilą, dwiema naszymi kuzynkami, Niną Plater-Zyberk
i Zosią Potulicką, oraz Ninką Ronikier, jeszcze dwie inne siostry:
Tomaszewska i Bronka, ktуrej nazwiska nie pamiętam – narzeczona szefa.
Zespуł lekarzy i siуstr był zżyty i bardzo sympatyczny, zostałam przyjęta
najżyczliwiej jako siła pomocnicza.
Pociąg woził rannych i chorych ze szpitali i lazaretуw przyfrontowych,
kierując ich do szpitali w Wielkopolsce. Armia Czerwona była już na Bugu.
Pociąg nasz tym razem dojechał jedynie do Siedlec, gdzie w pośpiechu
i trwodze, po nocy, ładowano chorych, przeważnie dyzenterykуw, doczepiając towarowe wagony, skąpo słomą wymoszczone, aby mуc
wszystkich załadować. Nie pamiętam, czy byli też ranni, chyba nieliczni.
Doktor Bonasewicz orzekł, że to nie tyle dyzenteria, ile dezerteria.
Żołnierze w rozsypce, opanowani trwogą dostania się do niewoli, zbiegali
masowo, żywiąc się niedojrzałymi owocami.
Wagony naszego pociągu ociekały krwią i kałem. Chorzy, osłabieni, nie
byli w stanie zwlekać się z gуrnych pуłek do ubikacji. Doktor Bonasewicz,
krotochwilny nawet w tej groźnej chwili, radził nam obchodzić wagony
z parasolem.
Na stacjach wielkopolskich czekali nas sanitariusze z noszami. Siostry
w białych kitlach, ale też strojne panie przy kioskach z napojami; uderzający
nas kontrast ładu, organizacji i bezpieczeństwa tych dalekich tyłуw
z popłochem Warszawy… Mnie zlecono spisywanie nazwisk
wyładowywanych z towarowych wagonуw żołnierzy.
Dzień był upalny. Stałam na deskach opartych o brzeg wagonu
i spisywałam. Nie pamiętam, jaka to była stacja, ale nie zapomnę wagonu
z ostatnim rannym żołnierzem. Leżał na garści zmierzwionej słomy, we
własnych ekskrementach, w ktуrych roiło się już od robactwa. Na moje
zapytanie o imię i nazwisko odparł z trudem, prawie krzyknął: Łazarz! Czy
tak się nazywał, czy też czuł się Łazarzem z przypowieści ewangelicznej?
Pustym pociągiem wracaliśmy do Warszawy w upalny dzień lipcowy.
Wieści z frontu – najgorsze. Piłsudski przygotowywał swoją decydującą
o losach wojny bitwę.

Я общался со своей сестрой Лайлой и с разрешения доктора Бонасевича,
глава ее санитарного поезда, я присоединился к ним. Поезд, короче говоря.
на Восточном вокзале, он должен был пойти на восток. В поезде
двое наших двоюродных братьев, Нина Плятер-Зиберг, уже работали, кроме Лайлы.
и Зося Потуличка, и Нинка Роникер, две другие сестры:
Томашевская и Бронка, имя которых я не помню — невеста босса.
Команда врачей и сестер была очень близка и очень мила, меня приняли.
желательно в качестве вспомогательной силы.
В поезде перевозили раненых и больных из больниц и лазаретов с бахромой,
направляя их в больницы в Великопольше. Красная Армия уже была на реке Буг.
Наш поезд на этот раз добрался только до Сидлце, где в спешке…
и беспокойство, после ночи, больные были обвинены, в основном дизентерия,
прикрепляя грузовые вагоны, едва намазанные воском с соломой, чтобы сделать мышцу
Загружайте все. Я не помню, были ли раненые, наверное, не так уж много.
Доктор Бонасевич сказал, что это не столько дизентерия, сколько дезертирство.
Солдаты в беспорядке, управляемые страхом попасть в плен, бежали.
оптом, питаясь недозрелыми фруктами.
Вагоны нашего поезда капали с кровью и фекалиями. Больной, ослабленный, не
они смогли подождать с большими туалетными баками. Доктор Бонасевич,
даже в этот опасный момент он посоветовал нам обойти вагоны.
с зонтиком.
На Велькопольских станциях нас ждали санитары с носилками. Сестры
в белых шпаргалках, но также и нарядившиеся дамы в киосках с напитками; поразительный
мы противопоставляем порядок, организацию и безопасность этих дальних улиц.
…с бичом Варшавы… Мне приказали записать имена
разгруженные из грузовых вагонов солдат.
День был жарким. Я стоял на досках, прислонившись к краю вагона…
и я писал. Я не помню, что это была за станция, но я не забуду вагон…
с последним раненым солдатом. Он лежал на горстке соломы, в
своих собственных экскрементов, которые уже кишат паразитами. На моем
на вопрос о его имени он ответил с трудом, он чуть не закричал: Лазарь! Сделал
так его звали, или он почувствовал себя Лазарем из евангельской притчи?
Мы вернулись в Варшаву в жаркий июльский день на пустом поезде.
Новости с фронта — худшие. Пилсудский готовил свой решающий
о судьбе войны, о битве.