Европа в семье. Время перемен. Мария Чапская.
001 Część pierwsza. Jeszcze wojna.
Dwie orientacje
Społeczeństwo polskie pod obu zaborami było wуwczas wyraźnie
podzielone na dwie orientacje. Jedni ufali obietnicom manifestu Wielkiego
księcia z 14 sierpnia 1914 i przyszłość Polski zjednoczonej i autonomicznej
widzieli pod berłem cara, inni, po zajęciu Krуlestwa Kongresowego przez
Niemcуw, zawierzyli proklamacji państw centralnych z 5 października 1916
roku, proklamacji obiecującej Polsce, podobnie jak manifest rosyjski,
odbudowę państwa autonomicznego, ale pod berłem Hohenzollernуw.
Władze niemieckie liczyły na to, że obietnica niezależności pozwoli
zmobilizować kilkadziesiąt polskich dywizji na front wschodni; kadrą tych
dywizji miał być żołnierz legionowy.
Orientacja rosyjska przeważała w Kongresуwce i była zrazu Legionom
Piłsudskiego niechętna, wręcz wroga. Jego czyn wojskowy uznano za
beznadziejne szaleństwo, a jego samego miano za szkodnika, sługę i najmitę
Niemcуw. Marszałek zachował chyba do końca swego życia gorzki uraz do
Krуlewiakуw, stąd powstało, być może, jego porуwnanie Polski do
obwarzanka w środku pustego.
Wkrуtce po proklamacji państw centralnych w 1916 roku nowy prezydent
Stanуw Zjednoczonych, Wilson, w pierwszym swoim orędziu z 22 stycznia
1917 do Senatu upomniał się o Polskę nie tylko zjednoczoną, ale wolną
i niepodległą.
Poprzez front wojenny dzielący nas od Warszawy dotarł wiersz Edwarda
Słońskiego i był na wszystkich ustach:
Rozdzielił nas, mуj bracie,
zły los i trzyma straż –
w dwуch wrogich sobie szańcach
patrzymy śmierci w twarz…
Wielkie słowa zjednoczenia i niepodległości, wypowiadane od wieku
z gуrą zaledwie szeptem, a głośno tylko na polach walki, głosili obaj
rywalizujący w obietnicach zaborcy, budząc nadzieje, entuzjazm,
i powodując tłumne uliczne manifestacje.
[235] Bohater naszych czasуw
[236] „Przysięgam ci na pierwsze zorze” (tłum. Zbigniew Bieńkowski).
[237] ugrymowana – umalowana na ciemno
[238] K. Iłłakowiczуwna, Trazymeński zając (rozdz.: Cholera w Mińsku), Krakуw
1968.
[239] Journal des annйes de guerre 1914–1919, Paryż 1973.
[240] (fr.) Dwoje młodych Czapskich, brat i siostra, napisało do mnie list pełen uczuć
w związku z Janem Krzysztofem.
[241] (fr.) Nie wolno być pesymistą, władze państwowe nakazują wyznawać jawnie
radość obywatelską i filozoficzną.
[242] Ponad zamętem
[243] (ros.) uciekinierzy
[244] indult – zezwolenie władzy duchownej na odstąpienie od przepisуw kościelnych
w pewnych szczegуlnych wypadkach
[245] Może tkliwą myślą / Wrуcicie do tych dni… / Gdy kapryśnym losem gnani /
zlecieli się do was…
[246] (ros.) I w zimowy wieczуr, patrząc na / żarzący się w kominku ogień / może
zapytacie się wzajem cicho / gdzie oni dziś są.
[247] (ros.) Jakże dziś skupia się wieszczy Oleg…
Два направления
Польское общество под обоими перегородками было явно во времена.
разделенные на две ориентации. Некоторые доверяли обещаниям Великого Манифеста.
князь 14 августа 1914 года и будущее единой и автономной Польши.
они видели под скипетром царя, других, после оккупации царства конгрессов
Немцы, они верили в провозглашение центральных государств 5 октября 1916 года.
года, провозглашение, обещающее Польше, как и манифест России,
чтобы восстановить автономное государство, но под скипетром Гогенцоллернова.
Власти Германии надеялись, что обещание независимости позволит
мобилизовать несколько десятков польских дивизий для восточного фронта; с их штабом
дивизии должен был стать солдатом-легионером.
Русская ориентация преобладала в Конгрессмене и была за счет легионов.
Пилсудский неохотно, даже враждебно. Его военный акт считался
безнадежное безумие, и его собственное имя, как вредителя, слуги и гончей.
Немцы. Маршал, должно быть, сохранил горькую травму
Крулевакув, отсюда и создание, возможно, его сравнения Польши с
бублик посередине пустого.
В Шотландии, после провозглашения центральных штатов в 1916 году, новый президент
В Соединенных Штатах, Уилсон, в своем первом послании от 22 января…
1917 г. в Сенате, он сделал выговор Польше не только единой, но и свободной.
и независимый.
На военном фронте, отделяющем нас от Варшавы, пришло стихотворение Эдварда…
Слонский и был на всех губах:
Он разлучил нас, брат мой,
не повезло и держит охранника —
в двух враждебных отношениях
мы смотрим смерти в лицо…
Великие слова о союзе и независимости, произнесенные на протяжении столетия…
с гитарой, просто шепчущей, и громко только на полях сражений, они оба проповедовали…
конкурируя в обещаниях захватчика, вызывая надежды и энтузиазм,
и вызвало многолюдную уличную демонстрацию.
[235] Герой нашего времени
[236] «Клянусь тебе первой авророй». (толпа Збигнева Беньковского).
[237] хорошо зарекомендовавший себя — темно окрашенный.
[238] К. Иллаковичувна, Заяц Тразименский (холера в Минске), Краков
1968.
[239] Journal des années de guerre 1914-1919, Париж 1973.
[240] (Фр.) Два юных Чапски, брат и сестра, написали мне письмо, полное чувств.
в связи с Джоном Кристофером.
[241] (фр.) Вы не должны быть пессимистами, государственные власти приказывают открыто признаться.
гражданская и философская радость.
[242] Чрезмерная путаница
[243] (Рос.) беглецы
[244] потакание — разрешение духовенства отклоняться от церковных правил.
в некоторых случаях
[245] Может, ты думаешь об этом. Ты вернешься в те дни… / Когда причудливая судьба движется…
…пришли к тебе…
[246] (Рос.) И зимним вечером, глядя на / сияющий огонь в камине / может быть.
вы спокойно спрашиваете друг друга, где они сегодня.
[247] (роз.) Как сегодня сконцентрированы сельские жители Олега…